O Terapii
Zacznijmy od początku
Psychoterapia to “celowe i planowane oddziaływania psychologiczne, zmierzające do złagodzenia lub usunięcia objawów zaburzenia oraz do poprawy funkcjonowania psychicznego i społecznego, wspierające dążenia jednostki lub rodziny do zdrowia i rozwoju, kierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi.”
Terapia oparta na dowodach (Evidence-Based Practice) to podejście polegające na przyjęciu założenia, że praktyki terapeutyczne powinny być oparte na dowodach naukowych.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (Cognitive Behavioral Therapy, CBT) to dobrze przebadany model terapeutyczny, którego celem jest zajęcie się konkretnymi problemami poprzez identyfikację i zmianę niepomocnych procesów myślowych, które prowadzą do negatywnych uczuć i zachowań autodestrukcyjnych.
Metoda ta jest nastawiona na pomoc w rozwiązaniu konkretnych trudności życiowych i często skupia się na bieżących celach, jednak zdarza się, że konieczne jest powrócenie do wydarzeń z przeszłości, które ukształtowały przekonania i sposób myślenia o sobie i świecie konkretnej osoby.
Terapeuta pomaga klientowi nauczyć się strategii radzenia sobie ze szczególnymi trudnościami i ostatecznie ich przezwyciężenia. Duży nacisk kładzie się na to, aby klient nauczył się samodzielnego stosowania tych strategii, aby później mógł je zastosować bez pomocy terapeuty.
Terapia poznawczo-behawioralna to jeden z lepiej przebadanych nurtów terapeutycznych. Szczególnie pomocny w leczeniu zaburzeń lękowych, depresji, fobii, bulimii, OCD, bezsenności.
Terapia CBT i techniki w niej używane wpływają na nasz sposób myślenia i nasze zachowanie tak, aby nie podtrzymywały dłużej naszego problemu, czy objawów zaburzenia oraz pozwoliły zaangażować się w pełne życie, zgodne z naszymi wartościami.
Dedykowana jest osobom, które cenią sobie współpracę, mierzalne efekty.
Ten nurt terapii zakłada, że to nie sytuacja wpływa na to jak się czujemy, tylko sposób, w jaki o niej myślimy i jakie znaczenie nadajemy konkretnym wydarzeniom. Terapia CBT (z ang. cognitve behavioral theraphy) pomaga w identyfikacji myśli, przekonań.
Terapeuta korzysta z różnych technik: są to zarówno metody poznawcze (odnoszące się do sposobu myślenia i błędów w myśleniu, pewnych zniekształceń) jak i metod behawioralnych (próby wpłynięcia na zachowanie).
Terapia w nurcie CBT polega na nauce nowych zachowań. By zmiana była zauważalna potrzebny jest trening, tak jak przy nauce każdej nowej rzeczy. Możesz sobie przypomnieć, kiedy ostatnio po raz pierwszy chciałeś się czegoś nauczyć. Powiedzmy gry na instrumencie, jazdy na nartach, chciałeś zrobić formę na siłowni. Czy wystarczył jeden trening? Można też użyć metafory ścieżki. Kiedy widzisz przed sobą wytartą, wydeptaną ścieżkę-to wiadomo, że chętniej wybierzesz właśnie tę niż inną, trudniejszą przez którą musiałbyś się przeciskać, gdybyś musiał iść przez chaszcze, zarośla i inne przeszkody. Jednak ktoś wcześniej musiał wydeptać tę ścieżkę. Możemy powiedzieć, że Twój sposób myślenia (automatyczny) i zachowania jest właśnie tą znajomą, wytartą, zazwyczaj wybieraną ścieżką. By stara zarosła i nowa była przyjemniejsza do przejścia-trzeba czasu i konsekwencji, a przede wszystkim podjęcia decyzji, że chcesz tym razem wybrać inną, nową ścieżkę.
Czas
Terapia jest ograniczona w czasie
(ustalana na początku ilość sesji).
Kompleksowość
Opiera się na założeniu, że sposób, w jaki myślimy wpływa na to, jak się czujemy i zachowujemy. Wszystkie te elementy są ze sobą ściśle powiązane.
Cel
Oparta jest o konkretny, mierzalny cel ustalony wspólnie z klientem.
Struktura
Sesje mają określoną strukturę i porządek.
Przejrzystość
Opiera się na psychoedukacji, a to oznacza, że metody pracy są jawne i wspólnie omawiane z klientem
Proaktywność
Klient między spotkaniami otrzymuje dodatkowe materiały do pracy własnej (artykuły, formularze do wypełnienia, filmy)
〰
Czym jest terapia schematów?
Terapia schematów to model integracyjny, który wywodzi się z nurtu poznawczo-behawioralnego, to tak zwana trzecia fala terapii CBT.
Opracowana przez dr Jeffreya Younga terapia schematów łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), teorii przywiązania i terapii skoncentrowanych na emocjach, aby rozwiązać długotrwałe problemy emocjonalne, szczególnie te zakorzenione w doświadczeniach z dzieciństwa.
Koncentruje się na pracy ze schematami, które są „soczewkami”, przez które możemy patrzeć na świat, siebie i innych, często w oparciu o negatywne lub traumatyczne doświadczenia z przeszłości, kiedy nasze podstawowe potrzeby emocjonalne nie były zaspokajane. Dlatego w większym stopniu wraz z terapeutą będziesz wracać do wydarzeń z przeszłości, przede wszystkim na emocjonalnym poziomie, by nie tylko zrozumieć swoje schematy, sposoby reagowania, ale by móc nauczyć dbać o swoje emocjonalne potrzeby.
Założenia teoretyczne terapii schematów
Podstawowymi pojęciami którymi operuje TS są:
- wczesne nieadaptacyjne schematy,
- obszary schematów,
- style radzenia sobie,
- tryby.
Potrzeby emocjonalne
Według twórców, schematy powstają wskutek niezaspokojenia pięciu podstawowych potrzeb emocjonalnych człowieka do których zaliczają[2]:
- bezpieczne przywiązanie do innych,
- autonomię, kompetencje i poczucie tożsamości,
- wolność wyrażania potrzeb i emocji,
- spontaniczność,
- realistyczne granice i samokontrolę.
Koncentruje się głównie na problemach w obszarze relacji z innymi. W jej skład wchodzą poszerzone techniki i metody pracy. Dedykowana jest osobom, których problemy trwają przez dłuższy okres. Terapia schematów z założenia jest terapią długoterminową (dłuższą niż klasyczna poznawczo-behawioralna)i może trwać od 1 roku do 2 lat (lub dłużej). Terapia schematów powstała, między innymi, w odpowiedzi na potrzeby pacjentów z zaburzeniami osobowości, gdzie inne metody nie przynosiły zadowalających efektów.
W terapii schematów kluczowe jest skupienie się na:
- emocjach
- zidentyfikowaniu wczesnych schematów powstałych w dzieciństwie i próba połączenia ich z problemami w teraźniejszości
- nauka nazywania potrzeb emocjonalnych i dbanie o nie na tu i teraz
〰
Czy do pierwszej wizyty należy się przygotować?
Nie. Jeśli nie wiesz, od czego zacząć lub trudno Ci sprecyzować problem- to w porządku. Wspólnie przyjrzymy się trudnościom na kilku spotkaniach i doprecyzujemy obszar do pracy. Terapeuta jest po to, by umiejętnie zadawać pytania i łączyć informacje. Jeśli wiesz, nad czym dokładnie chciałbyś pracować-to bardzo dobrze, jak najbardziej możesz się tym podzielić. Zapisy trudności, celów do pracy, dokumentacja medyczna i psychiatryczna- to coś, co uzupełnia proces diagnozy i pomaga w sprecyzowaniu planu terapeutycznego.
〰
Jak długo będzie trwała psychoterapia?
Oczywiście każdy proces terapeutyczny jest indywidualny, jednak terapia poznawczo-behawioralna jest z założenia podejściem krótkoterminowym (od kilku miesięcy do roku). To, ile będzie trwała terapia zależy w dużym stopniu też od klienta, jego motywacji, współpracy, celów terapeutycznych. Spotkania zazwyczaj odbywają się raz w tygodniu o stałej porze i trwają 50 min. W szczególnych przypadkach możliwe są spotkania raz na dwa tygodnie. Kiedy jesteśmy już blisko końca terapii czasami umawiam się z klientem na tak zwane wizyty kontrolne-zmniejszamy wówczas częstotliwość spotkań do raz na dwa tygodnie, raz na miesiąc, by ostatecznie ukończyć proces terapeutyczny.
〰
Jak wygląda pierwsza wizyta?
Pierwsza wizyta ma na celu nawiązanie kontaktu i zapoznanie się z Twoimi trudnościami. Terapeuta zbiera wywiad, zadaje pytania i próbuje Cię wysłuchać, zrozumieć Twoje trudności. Czasami pomocne okazują się formularze (do diagnozy depresji, poziomu lęku, oceny i specyfiki trudności w relacjach). Pierwsze kilka spotkań (1-3) to konsultacje, których celem jest diagnoza problemu i ustalenie metod pracy. Czasami korzysta się z dodatkowego wsparcia psychiatry, dietetyka.
〰
Czy poza spotkaniami na sesji będę miał zadania do wykonania? Co to znaczy praca domowa w terapii?
Nurt terapii poznawczo-behawioralnej zakłada współpracę. Czasami mówi się, że jest to spotkanie dwóch ekspertów. By zmiany były zauważalne wskazana jest praca własna pomiędzy sesjami, która jest na bieżąco omawiana z terapeutą. Systematyczne wykonywanie prac własnych pomaga w zmianie negatywnych przekonań i nauce nowych, efektywnych zachowań. Pomiędzy spotkaniami w gabinecie klient sprawdza w praktyce nowe sposoby reagowania i zachowania, które poznał na terapii.
〰
Co to jest superwizja?
Superwizja to regularne spotkania terapeuty (zazwyczaj 1-2 razy w miesiącu) z innym specjalistą posiadającym certyfikat superwizora. Spotkania te służą temu, by terapeuta mógł skonsultować swoją pracę z kimś z zewnątrz, kimś bardziej doświadczonym. Jest to gwarantem ochrony klienta, obiektywizmu i rzetelnej pracy terapeuty. Celem superwizji jest wobec tego pomoc terapeucie w pracy z klientem, pokonanie ewentualnych trudności, jak również zapewnienie wysokiej jakości świadczonych usług terapeutycznych.
〰
Jaką rolę pełni psychoterapeuta w trakcie spotkań? Jak wyglądają spotkania?
W nurcie terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta jest bardziej aktywny. Sesja nie polega tylko na rozmowie, ale również na wspólnym planowaniu eksperymentów behawioralnych, wykonywaniu konkretnych ćwiczeń w trakcie spotkań. Duży nacisk kładzie się na psychoedukację, czyli poznanie siebie i swoich (często automatycznych, nawykowych) sposobów reagowania, jak również poznawanie natury konkretnego zaburzenia (czym jest depresja, czym są zaburzenia lękowe). Metody pracy są jawne i szczegółowo omawiane wspólnie z klientem. Ważnym celem w nurcie terapii CBT jest to, by klient samodzielnie mógł korzystać z poznanych sposobów radzenia sobie poza gabinetem.
Oczywiście na każdym etapie współpracy bardzo istotna jest relacja terapeutyczna, przejrzysta komunikacja i poczucie bezpieczeństwa.
Każda terapia zaczyna się psychoedukacją – pozyskaniem wiedzy na temat natury zaburzenia/problemu. Często wiąże się to z koniecznością poczytania przekazanych przez terapeutę materiałów.
Kolejne spotkania to praca nad myślami lub konkretnymi zachowaniami, czasem odgrywanie ról, planowanie zadań do wykonania na sesji lub w domu, itp. Jest to czas i miejsce na wdrożenie konkretnych technik, wymierzonych w określone problemy, konfrontowanie się ze swoimi lękami, blokadami i barierami.
Sesje terapii poznawczo-behawioralnej są dobrze zorganizowane – zaczynają się od ustalenia planu spotkania, omówienia wykonanej pracy osobistej i ważnych wydarzeń z danego tygodnia, a kończą Twoim podsumowaniem odnośnie tego, co ważnego wynosi się z danej sesji.
Kto może mieć trudność z odnalezieniem się w terapii poznawczo-behawioralnej?
- Osoba nastawiona na bardzo szybką pomoc – terapia to praca nad zmianą, a ta wymaga czasu, czasem krótszego, a innym razem dłuższego, niemniej jednak zmiana nie zachodzi w tydzień lub dwa
- Osoba nastawiona na pracę tylko na sesjach – terapia to jak nauka nowego języka – zmiana nie jest możliwa do wprowadzenia na stałe bez nieustannej pracy pomiędzy spotkaniami