Samookaleczanie: dlaczego ludzie to robią?

Samookaleczanie, samouszkadzanie ciała to temat, który w ogólnie przyjętej narracji budzi lęk, niechęć.

Powodów, dla których ludzie to robią, jest wiele. Wymieniam najbardziej powszechne. Osoby, które się samookaleczają często starają się ukrywać to pod warstwą ubrań, doświadczają poczucia wstydu i silnych, skrajnych reakcji ze strony innych osób co utrudnia radzenie sobie z problemem. W toku terapii próbujemy przyjrzeć się trudnościom, z którymi zmaga się konkretna osoba, cierpieniu psychicznemu oraz szukać bardziej zdrowych strategii radzenia sobie.

Odnosząc się do założeń terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT) warto pamiętać, że:

Osoby zmagające się z cierpieniem psychicznym radzą sobie najlepiej, jak mogą
Osoby takie chcą poprawy swojego stanu
Osoby takie muszą nauczyć się nowych, przystosowawczych zachowań i strategii radzenia sobie
Cierpienie psychiczne, którego doświadczają, jawi się czasami jako nie do zniesienia

Gdybyśmy mieli stworzyć formalną definicję samouszkodzenia brzmiałaby ona:

„Samouszkodzenie to zamierzone, przeprowadzone z własnej woli i stanowiące niewielkie zagrożenie życia uszkodzenie własnego ciała, które nie jest akceptowalne społecznie, a jest dokonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i/lub zakomunikowania o nim” („Terapia samouszkodzeń” Barent W. Walsh).

Być może sam zmagasz się z samookaleczaniem lub zmaga się z tym bliska Ci osoba.

Możliwe powody, które sprawiają, że ludzie się samookaleczają to:

By coś poczuć
By ból emocjonalny był bardziej widoczny
Bo stało się to nawykiem
By siebie ukarać
By poczuć nad czymś kontrolę
By odwrócić uwagę od bólu emocjonalnego

Osoby, które się samookaleczają często spotykają się z reakcjami innymi takimi jak:

Potępienie, wyszydzenie
Silny strach
Silne zatroskanie i wylewne wsparcie
Odsuwanie się, szok, unikanie
Chęć znajdywania rozwiązań, prób natychmiastowego powstrzymania przed samookaleczaniem

Najczęstsze mity na temat samookaleczeń to:

Osoby, które się samookaleczają nie czują bólu lub lubią ból
Samouszkodzenie jest jednoznaczne z zamiarem samobójczym
Tylko nastolatki się samookaleczają
Ten, kto się samookalecza należy do jakiejś mrocznej subkultury
Ten, kto się samookalecza jest szalony i chory psychicznie
Samookaleczanie to coś na pokaz

Różnice między samouszkodzeniem a samobójstwem

Próba samobójcza:

Jest to ucieczka od bólu,
mogą pojawiać się poważne obrażenia fizyczne, często potrzebna jest interwencja lekarza
Rzadko sposób samookaleczania się powtarza
Osoba ma poczucie, że cierpienie nie ustępuje i samookaleczanie nie przynosi ulgi
Poczucie braku nadziei i bezsilności jest dominujące

Samoouszkodzenie:

Są to zazwyczaj obrażenia, które nie zagrażają życiu, nie wymagają poważnej interwencji lekarza
Zazwyczaj samookaleczanie odbywa się regularnie, może być to pewnym nawykiem
Osoba ma poczucie ulgi
Zdarza się, że osoba samookaleczająca się używa różnych metod
Cierpienie przynosi dyskomfort, ale można mieć poczucie, że pojawia się i znika, są momenty bardziej znośne
Pojawiają się momenty kontroli nad własnym życiem

Samookaleczanie istotnie różni się od samobójstwa i wymaga innego rodzaju interwencji i oddziaływań terapeutycznych, ale może być ważnym czynnikiem ryzyka podjęcia próby samobójczej.

Ważne jest, by w kontakcie z osobą, która zmaga się z samookaleczaniem:

nie osądzać, lecz pokazać współczucie
kierować się postawą pełnego szacunku zainteresowania: oznacza to, że chcemy zrozumieć trudność, a nie sprawić by problem natychmiast zniknął
w swojej reakcji być stonowanym i wyważonym
delikatnie kwestionować stwierdzenia, które świadczą o minimalizowaniu problemu (np. zauważenie, że jest to częsta strategia radzenia sobie z trudnościami i emocjami)

Funkcje, jakie może pełnić samookaleczanie:

regulacja emocji
radzenie sobie z gniewem
chęć, by bardziej odczuwać rzeczywistość (sposób na pustkę)
może dawać to poczucie kontroli
komunikaty dla innych na temat przeżywanego cierpienia, bólu emocjonalnego
karanie siebie

W toku terapii pracuje się nad:

treningiem umiejętności zastępczych
umiejętnością relaksacji i uważności
technikami odwracania uwagi
umiejętnością tolerowania dyskomfortu psychicznego
regulacją emocji
komunikacją, umiejętnościami społecznymi

Terapią, która jest rekomendowana w terapii samouszkodzeń, jest terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) która jest odmianą terapii poznawczo-behawioralnej i jest dedykowana osobom, które mają trudności z regulacją emocji, impulsywnością. Wyniki badań sugerują skuteczność stosowanych metod.