Samookaleczanie, samouszkadzanie ciała to temat, który w ogólnie przyjętej narracji budzi lęk, niechęć.

 

Powodów, dla których ludzie to robią, jest wiele. Wymieniam najbardziej powszechne. Osoby, które się samookaleczają często starają się ukrywać to pod warstwą ubrań, doświadczają poczucia wstydu i silnych, skrajnych reakcji ze strony innych osób co utrudnia radzenie sobie z problemem. W toku terapii próbujemy przyjrzeć się trudnościom, z którymi zmaga się konkretna osoba, cierpieniu psychicznemu oraz szukać bardziej zdrowych strategii radzenia sobie.

 

Odnosząc się do założeń terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT) warto pamiętać, że:

 

  • Osoby zmagające się z cierpieniem psychicznym radzą sobie najlepiej, jak mogą
  • Osoby takie chcą poprawy swojego stanu
  • Osoby takie muszą nauczyć się nowych, przystosowawczych zachowań i strategii radzenia sobie
  • Cierpienie psychiczne, którego doświadczają, jawi się czasami jako nie do zniesienia

Gdybyśmy mieli stworzyć formalną definicję samouszkodzenia brzmiałaby ona:

 

„Samouszkodzenie to zamierzone, przeprowadzone z własnej woli i stanowiące niewielkie zagrożenie życia uszkodzenie własnego ciała, które nie jest akceptowalne społecznie, a jest dokonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i/lub zakomunikowania o nim” („Terapia samouszkodzeń” Barent W. Walsh).

 

Być może sam zmagasz się z samookaleczaniem lub zmaga się z tym bliska Ci osoba.

 

Możliwe powody, które sprawiają, że ludzie się samookaleczają to:

 

  • By coś poczuć
  • By ból emocjonalny był bardziej widoczny
  • Bo stało się to nawykiem
  • By siebie ukarać
  • By poczuć nad czymś kontrolę
  • By odwrócić uwagę od bólu emocjonalnego

Osoby, które się samookaleczają często spotykają się z reakcjami innymi takimi jak:

 

  • Potępienie, wyszydzenie
  • Silny strach
  • Silne zatroskanie i wylewne wsparcie
  • Odsuwanie się, szok, unikanie
  • Chęć znajdywania rozwiązań, prób natychmiastowego powstrzymania przed samookaleczaniem

 

Najczęstsze mity na temat samookaleczeń to:

 

  • Osoby, które się samookaleczają nie czują bólu lub lubią ból
  • Samouszkodzenie jest jednoznaczne z zamiarem samobójczym
  • Tylko nastolatki się samookaleczają
  • Ten, kto się samookalecza należy do jakiejś mrocznej subkultury
  • Ten, kto się samookalecza jest szalony i chory psychicznie
  • Samookaleczanie to coś na pokaz

Różnice między samouszkodzeniem a samobójstwem

 

Próba samobójcza:

 

  • Jest to ucieczka od bólu,
  • mogą pojawiać się poważne obrażenia fizyczne, często potrzebna jest interwencja lekarza
  • Rzadko sposób samookaleczania się powtarza
  • Osoba ma poczucie, że cierpienie nie ustępuje i samookaleczanie nie przynosi ulgi
  • Poczucie braku nadziei i bezsilności jest dominujące

 

Samoouszkodzenie:

 

  • Są to zazwyczaj obrażenia, które nie zagrażają życiu, nie wymagają poważnej interwencji lekarza
  • Zazwyczaj samookaleczanie odbywa się regularnie, może być to pewnym nawykiem
  • Osoba ma poczucie ulgi
  • Zdarza się, że osoba samookaleczająca się używa różnych metod
  • Cierpienie przynosi dyskomfort, ale można mieć poczucie, że pojawia się i znika, są momenty bardziej znośne
  • Pojawiają się momenty kontroli nad własnym życiem

 

Samookaleczanie istotnie różni się od samobójstwa i wymaga innego rodzaju interwencji i oddziaływań terapeutycznych, ale może być ważnym czynnikiem ryzyka podjęcia próby samobójczej.

 

Ważne jest, by w kontakcie z osobą, która zmaga się z samookaleczaniem:

  • nie osądzać, lecz pokazać współczucie
  • kierować się postawą pełnego szacunku zainteresowania: oznacza to, że chcemy zrozumieć trudność, a nie sprawić by problem natychmiast zniknął
  • w swojej reakcji być stonowanym i wyważonym
  • delikatnie kwestionować stwierdzenia, które świadczą o minimalizowaniu problemu (np. zauważenie, że jest to częsta strategia radzenia sobie z trudnościami i emocjami)

 

Funkcje, jakie może pełnić samookaleczanie:

 

  • regulacja emocji
  • radzenie sobie z gniewem
  • chęć, by bardziej odczuwać rzeczywistość (sposób na pustkę)
  • może dawać to poczucie kontroli
  • komunikaty dla innych na temat przeżywanego cierpienia, bólu emocjonalnego
  • karanie siebie

 

W toku terapii pracuje się nad:

 

  • treningiem umiejętności zastępczych
  • umiejętnością relaksacji i uważności
  • technikami odwracania uwagi
  • umiejętnością tolerowania dyskomfortu psychicznego
  • regulacją emocji
  • komunikacją, umiejętnościami społecznymi

 

Terapią, która jest rekomendowana w terapii samouszkodzeń, jest terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) która jest odmianą terapii poznawczo-behawioralnej i jest dedykowana osobom, które mają trudności z regulacją emocji, impulsywnością. Wyniki badań sugerują skuteczność stosowanych metod.

 

Na podstawie:

Terapia samouszkodzeń, Barent W. Walsch, WUJ

Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) WUJ